LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CNTT THẾ GIỚI vs VIỆT NAM

---

Hai hành trình – Một giấc mơ số hóa toàn cầu

Công nghệ Thông tin (CNTT) là một trong những ngành có tốc độ phát triển nhanh nhất trong lịch sử nhân loại. Từ chiếc máy tính cơ học đầu tiên đến trí tuệ nhân tạo, từ thẻ đục lỗ đến điện toán đám mây – hành trình này không chỉ làm thay đổi thế giới, mà còn định hình cách Việt Nam hội nhập, thích nghi và vươn lên trong kỷ nguyên số.

Hãy cùng TechMemory Vietnam nhìn lại chặng đường lịch sử của ngành CNTT thế giới và Việt Nam – với những điểm giao, độ trễ và cả khát vọng rút ngắn khoảng cách.

• Thế giới: Xuất hiện các thiết bị cơ học như bàn tính, máy Pascaline (1642), máy dệt Jacquard (1801), và đặc biệt là Máy phân tích của Charles Babbage – tiền thân của máy tính hiện đại. Năm 1936, Alan Turing đưa ra khái niệm Máy Turing, đặt nền tảng lý thuyết cho khoa học máy tính.
   
• Việt Nam: Trong thời kỳ thuộc địa, chưa có điều kiện tiếp cận tin học. Việc tính toán vẫn dựa vào bàn tính, kỹ năng truyền thống và toán học ứng dụng.
   

• Thế giới: ENIAC (1946) – chiếc máy tính điện tử đầu tiên. Xuất hiện đèn chân không, lập trình thủ công. Máy tính phục vụ quân sự và khoa học.
   
• Việt Nam: Giai đoạn kháng chiến, chưa tiếp cận được máy tính. Một số trí thức được cử đi đào tạo tại Liên Xô, tạo tiền đề cho giai đoạn sau.
   

• Thế giới: Ra đời vi xử lý (Intel 4004 – 1971), mạch tích hợp, máy tính mini PDP-8. Xuất hiện ngôn ngữ lập trình (FORTRAN, COBOL), hệ điều hành đơn giản.
   
• Việt Nam: Nhập khẩu các máy MINSK-22 từ Liên Xô. Hình thành các trung tâm tính toán tại Bộ, viện, đại học. Tin học bắt đầu được nghiên cứu phục vụ quân sự, thống kê, khoa học.
   

• Thế giới: Máy tính cá nhân (PC), hệ điều hành MS-DOS, đĩa mềm 5.25" và 3.5". Doanh nghiệp, trường học bắt đầu sử dụng phổ biến. Apple, IBM thống lĩnh thị trường.
   
• Việt Nam: Một số đơn vị bắt đầu trang bị máy vi tính 8-bit, 16-bit. Việc dạy và học tin học xuất hiện ở một số trường đại học lớn. Chưa phổ cập trong xã hội.
   

• Thế giới: Internet ra đời và lan rộng nhanh chóng. Trình duyệt web Mosaic, email, website cá nhân bùng nổ. Thành lập Google (1996).
   
• Việt Nam: Phong trào “Phổ cập tin học và Ngoại ngữ” nở rộ. Xuất hiện phần mềm Việt đầu tiên như VietRes, Lạc Việt Dictionary, MISA. Năm 1997, Internet chính thức vào Việt Nam.
   

• Thế giới: Mạng xã hội, thương mại điện tử, công nghệ web phát triển. Amazon, eBay, Yahoo vươn lên.
   
• Việt Nam: ISP nội địa ra đời (FPT, VNPT, NetNam...), diễn đàn công nghệ sôi động. CNTT được đưa vào giáo dục, ngân hàng, chính phủ. Nhiều doanh nghiệp phần mềm nội địa hình thành.
   

• Thế giới: iPhone ra đời (2007), cách mạng smartphone. Cloud computing, dữ liệu lớn (Big Data) và AI bắt đầu phát triển thực tiễn.
   
• Việt Nam: Mạng 3G phủ sóng; Zalo, MoMo, VNG,... xuất hiện. Startup công nghệ bùng nổ. Doanh nghiệp xuất khẩu phần mềm (FPT Software, TMA...) phát triển mạnh.
   

• Thế giới: AI, ChatGPT, DeepMind, metaverse, bảo mật lượng tử, điện toán biên… đang thay đổi toàn bộ nền kinh tế và đời sống toàn cầu.
   
• Việt Nam: Triển khai Chương trình Chuyển đổi số Quốc gia. Ra đời các nền tảng số Việt, trung tâm AI, ứng dụng công nghệ trong y tế, giáo dục, nông nghiệp. Việt Nam hướng tới làm chủ công nghệ lõi và dữ liệu.
   

Dù từng đi sau thế giới vài thập kỷ trong giai đoạn đầu, Việt Nam đã và đang nỗ lực rút ngắn khoảng cách công nghệ. Từ việc tiếp nhận, chuyển giao – đến sáng tạo, nội địa hóa và “Make in Vietnam”, hành trình của ngành CNTT Việt Nam là một minh chứng cho sự bền bỉ, học hỏi và khát vọng vươn lên.

TechMemory Vietnam – Bảo tàng Ký ức Công nghệ Việt được xây dựng để lưu giữ hành trình đó – từ những bước đi đầu tiên đến tương lai đang hình thành.

"Lưu giữ quá khứ – Hiểu rõ hiện tại – Sẵn sàng cho tương lai số."
 

Công nghệ Thông tin (CNTT) là một trong những thành tựu lớn nhất mà nhân loại đạt được trong thế kỷ 20 và 21. Trong khi thế giới bước vào thời đại số từ rất sớm, Việt Nam – vì những biến động lịch sử, đặc biệt là các cuộc chiến tranh kéo dài hơn nửa thế kỷ – đã phải trải qua một hành trình “đi sau nhưng không bỏ cuộc”.

Từ bàn tính tre, thẻ đục lỗ cho tới AI và ChatGPT, mỗi giai đoạn đều phản ánh rõ sự chênh lệch không chỉ về thời gian tiếp cận, mà còn về điều kiện phát triển, chính sách, hạ tầng và tầm nhìn công nghệ giữa Việt Nam và thế giới. 

Lịch sử ngành CNTT Việt Nam là một câu chuyện đi sau nhưng không bị bỏ lại, nhờ vào nỗ lực không ngừng nghỉ của nhiều thế hệ kỹ sư, nhà giáo, doanh nghiệp và chính sách quốc gia. Những giai đoạn chậm không phải là thất bại, mà là bối cảnh có thật – nơi đất nước phải ưu tiên sinh tồn trước khi mơ đến số hóa.

TechMemory Vietnam ra đời không phải để so sánh hay tự ti, mà để thẳng thắn nhìn nhận hành trình, lưu giữ ký ức công nghệ, và từ đó truyền cảm hứng để thế hệ tiếp theo làm tốt hơn, đi nhanh hơn, sáng tạo hơn.

“Chậm là một phần lịch sử, không phải số phận.”
– TechMemory Vietnam – Bảo tàng Ký ức Công nghệ Việt